Het leesniveau van Vlaamse jongeren keldert. Hoe keren we het tij?
Zonder enige rem dondert het leesniveau van onze Vlaamse jongeren verder omlaag. Leerlingen in het vierde leerjaar doen er maar liefst 10 maanden - bijna een heel schooljaar dus - langer over om hetzelfde niveau te behalen als hun leeftijdsgenoten in 2006. Hoe erg is dat niet.
En dat is nog niet eens het meest verontrustende. 6% bereikt nog niet eens het laagste niveau voor begrijpend lezen en 26% komt niet verder dan dat lage niveau. Dat betekent dat bijna 1 op 3 kinderen laaggeletterd is, wat hun kansen op een vlotte deelname aan de samenleving, laat staan een succesvol studietraject, in het gedrang brengt.
Gelatenheid
De cijfers zijn duizelingwekkend: geen enkel land tuimelt sneller en dieper dan het onze. Maar waar onze mond écht van open valt is de gelatenheid waarmee hierop uit sommige hoeken gereageerd wordt: “Dit verbaast ons niet”, “Dat ligt binnen de lijn van de verwachtingen”, “Het is de schuld van de covid-pandemie”, …
De focus moet terug meer op kennis (het wat) en de methodieken (het hoe) liggen.
Julie Beysens, onderwijsexpert Voka
Het onderwijs wijst naar de politiek en de politiek wijst naar het onderwijs. Maar wie wijst onze jongeren de weg naar een ambitieuze toekomst? Met een derde van de Vlaamse begroting op zak slagen de onderwijsverstrekkers er niet in om het tij nu eindelijk te keren. Ons onderwijs is duurder dan dat in de ons omringende landen, maar de kwaliteit hinkt hopeloos achterop.
Meetbare eindtermen
We hebben ons te lang laten meeslepen in een verhaal waar ‘plezier’, ‘genieten’ en ‘verwondering’ centraal stonden en de dans werd geleid door de leerling en niet door de leerkracht. Dat moet terug anders, en daar lijken de geesten intussen voor gerijpt. De focus moet terug meer op kennis (het wat) en de methodieken (het hoe).
De nadruk op die kennis moet in eerste instantie duidelijk gemaakt worden via een kennisrijk curriculum vertaald vanuit voldoende concrete en meetbare eindtermen. Daarnaast moeten scholen meer beoordeeld worden op de leerwinst die ze boeken bij hun leerlingen. Als we van onze leerlingen verwachten dat ze excelleren, mogen we dat ook van onze scholen ook verwachten.
Modern HR-beleid
Dé spil in dit hele verhaal is de leraar, die idealiter vol zelfvertrouwen de dans leidt. Uit het PIRLS-onderzoek blijkt echter ook dat diezelfde leraar er steeds minder vertrouwen in heeft. Daarom blijft Voka ervoor pleiten om van scholen meer moderne sociale ondernemingen te maken. Met een modern en flexibel HR-beleid waarin leerkrachten meer kansen krijgen om uit te blinken in hun eigen expertise en daarvoor ook vergoed kunnen worden.
Vandaag is het personeelsbeleid in het onderwijs erg centralistisch opgevat. Dat geeft schoolbesturen weinig bewegingsvrijheid om een eigen HR-beleid op poten te zetten. Geef scholen dus meer mogelijkheden om zelf de arbeidsorganisatie te bepalen.
Tegelijk gaat dit ook samen met een sterke professionalisering waarbij leerkrachten een houvast krijgen en wéten welke aanpak het beste werkt bij het vergaren van kennis. Dit geldt zowel voor startende leerkrachten als voor de meer ervaren leerkrachten. Iedereen heeft baat bij een goede permanente vorming.
Sociale ondernemingen
Ten slotte zijn schoolbesturen vaak te klein. We moeten evolueren naar sociale ondernemingen die betere bestuurders kunnen aantrekken en de middelen op de meest efficiënte manier kunnen besteden. Dat zal toelaten dat schoolbesturen bevoegdheden en taken kunnen overnemen van de overheid, koepels en de netten.
Uit onderzoek blijkt dat ruimere autonomie voor scholen in combinatie met hogere verantwoording over geleverde onderwijskwaliteit tot betere resultaten leidt.
